Naa Yakubu Nantoo and his princes & princesses.
Naa Yakubu Nantoo was a prince of Naa Andani Jangbariga whiles his mother was "Kidii ŋan pii"(Nduu n-viԑla) but her chieftaincy title as the King's wife was Napaɣa Litɔɣm. Remember, "Kidii ŋan pii" after she was betrothed to Naa Andani Jangbariga,she brought forth kpatu Naa Ashԑtu as her first born child and before later giving birth to Naa Yakubu Nantoo(Balim, balim koligu Ku chee yom,Fula Lana mooni ka Yakubu nyaɣsi O nyԑԑ, Maha Lana mooni ka Yakubu nyaɣsi O nyԑԑ,Naa Yakubu Nantoo daa yԑliya ni ŋun pala pԑri Nantoo O mi pala buhi Nantoo bԑ ti yԑri ni binkobri Nantoo,Ni O nyԑla Nabihi Nantoo,Ni Nabia ŋun ti ninŋ parapiito ka ŋun Yakubu ton gbaai, Naa Yakubu daa yԑliya ni ninyino baɣa ni namo ni dominii ŋun Yakubu baɣa ni namo, O pala ŋun yԑn moni,O yԑn monimi ka ŋun di?Ninyino Ku pa tantani,ninyino yԑn pa tantani ka ŋun vaagi, Ninyino Ku shԑ kparigu bԑԑ kurigu, ninyino yԑn shԑ kparigu bԑԑ kurigu ka 'yԑ ka so'?).
Naa Yakubu gave birth to a lot of princes and princesses,approximately forty(40) to forty-four(44) thereabout but my research has and can only capture twenty-six(26) of his children. When Naa Yakubu Nantoo was going into the chieftaincy institution, he started it off as chief of Tuɣu. After Tuɣu ,, he elevated to the skins of Tampion before moving to Mion(Kursab Yili,Zuu Yili) after which he finally landed on the Yendi skins as "Yoɣu To-lana, ŋun-su Zaa lana, ŋun dԑԑ so bԑni zanŋ ti so lana"-Yaa Naa.
Naa Yakubu Nantoo first born son (Prince) was Naa Abdulai Naɣabiԑɣu(Gbungburima laɣim kobga Ku luhi gbuɣindi,Tiyɔɣu garim Ӡԑriga- Ӡԑriga mbԑi). Next in the line of Naa Yakubu Nantoo's princes was Naa Andani Girilɔnŋ(kobԑiri kuliga ban sinŋ ban nyu,Mokal waa di diԑmdi mokpalli dama mokpalli nyԑla din ni naai mokal waa balbu). Next to Naa Andani Girilɔnŋ in the princes of Naa Yakubu Nantoo was Kɔr Naa Mahami(Sochira ninŋ sani zamba ka sani kpalim moɣuni). Next to Kɔr Naa Mahami in the princes of Naa Yakubu Nantoo Tuɣu Lana Salifu(Sakarakara chԑ saa noonga sayuɣu-yuɣu dimali karimbaani,Warifaa mini zangurinŋ zabri soli zuɣu Warifaa din di mali karimbaani dama zangurinŋ bindi soli zuɣu). Next to Tuɣu Lana Salifu in the princes of Naa Yakubu Nantoo was Mion Lana Mahami(Somiri ka O banŋ so puuni yԑlli,Bilima zim kariti saa Ka moɣili zim lari yuɣu-yuɣu). Next in line was kunkɔnŋ Lana Blaimah ---Dimonŋ Naa Blaimah(Buɣilabuɣila ni pali nuu,Saa Ku zoo yili n-libgi dakabriba). This particular chief (Blaimah) in question was actually chief of two communities at the same time namely; kunkɔnŋ & Dimonŋ. Next to kunkɔnŋ Lana Blaimah ---Dimonŋ Naa Blaimah in the princes of Naa Yakubu Nantoo was kunkɔnŋ Lana Yakubu(Ban bԑni ni nya ban kani n-kɔnŋ).
Next in line of the princes of Naa Yakubu Nantoo was Mion lana Salifu(Wuri-mana yirigiri puma banŋ lari di jԑri suli). Next to Mion lana Salifu in the princes of Naa Yakubu Nantoo was Zulɔɣu Lana Mahamuru( ŋun Ӡiԑm O dini ŋuni kpa turi,Maligi dari chibo ka laɣa piԑligi sum n-siɣiri kuligini). Zuɣu Lana Issah(Alibarika bini din pora din ninŋ pam) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Savelugu Naa Shaɣabaa(Shԑԑ bulinbuɣu ŋun pohi ŋun dima di jԑ vihibu ka palala atinti nyԑ zunzuli ka zanŋ labi,kundun kurili lu kpaɣu ka kundun bihi kuhira ni Naawuni yi saɣi bԑ ba ni kpi ka bԑ zanŋ ŋubi,Shaɣini baa mali daɣiri amaa wuuni yi du binbo O shԑԑ) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Savelugu Naa Dahamani Kurkajԑi( Kurkajԑi ku ŋmani ba-ŋa,Bilkɔɣuno gbun Ku yaɣasi banŋbu) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Another prince of Naa Yakubu Nantoo was Kariga Naa Yunufa(Poloya vaani taba pol-wumpaɣali,paɣadɔɣaso ni mali puu ka gbaai paɣadɔɣaso-tɔɣana ŋubi, O gbaai dali ŋun yԑn dԑԑi bia?). Zuɣu Lana Yunufa(Mariam dapali din diԑma din viԑla din laɣim Bihi).
Zangbalunŋ Naa Aduna(Katini dapala Takorkɔɣisi,Nyԑvuli baɣa ni adunia buni,Tisuhuyubu zooya Ku ninŋ di toli)
was also Naa Yakubu Nantoo. Didɔɣi Naa Abdulai(Nyinvoɣu Ku chim lamli,Sani n-gbԑ kum ka nangbankpԑԑni bili__Limam Yili nim zori naawuni bԑ saɣim bԑ kana__Nayili saɣim nyԑla talahi dibi kana__Baba yili bԑ saɣim bԑ kana) was also Naa Yakubu Nantoo. Zakpalsi Lana Mahamang(Saliya bini din zanŋ Zaa dibi guuri shariga) was also Naa Yakubu Nantoo. Another prince of Naa Yakubu Nantoo was Piɣu Lana Ziblim (Tibi boono nandana__Nabia ka nandana,Duɣu bԑ lari sali__Bochԑtoɣu mi bԑ lari kabriga). Tampion Lana Sayibu(Kotulum Ku mali buɣili- ŋun kam biligi Naa galilli ni kuli masaaka)was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Another prince of Naa Yakubu Nantoo was Sagnarigu Lana Sule(Kalwali ni kuli moriti Funŋ-Funŋ Kayu voli ŋun-ŋuna?,Danŋ gub Ӡiri Ku nyanŋ danŋ Ӡiriba!). Diko Naa Sayibu(Zawuri balgu ni laɣim nohi) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Sakundana Mahami(kpakpiya laɣim kobga ku muɣi biԑnŋ) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Ӡԑtiɣu Naa Issah(Alibarika bia ŋun banŋ balima Ku kpalim yoli) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Savelugu Naa Bukali Sakuli(Sakuli Ku kum ninyino,kulikuli chibo laɣim kobga Ku suu danŋ) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo whiles his mother was a Togo-woman(Kabulԑ-paɣa). Galwei Naa Mahamuru(Niri bԑ kpi Ku chԑ O halli) was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Piԑnŋ Lana Mahamang(Zamba lana noli toɣisi garinga Ku bill zuli)was also a prince of Naa Yakubu Nantoo. Also part of the princes of Naa Yakubu Nantoo was Gbaɣindaa Ziblim and Yamo-Kariga Naa Salifu.
Naa Yakubu Nantoo had princesses too. His regentess was Gundɔ Naa Memuna(Pakpanŋ ŋmantuna yԑrigu, Memuna ŋmantuna yԑrigu, ŋmantuna yԑrigu Memuna). Gundɔ Naa Memuna was from the same womb as kɔr Naa Mahami with kɔr Naa Mahami as the elder. Some of the other princesses included;Yimahi Naa Amina(So n-garima ka n-gariso,Bilԑ sunŋ Ku kɔnŋ nyaɣara), Kpatu Naa Mariam, Gundɔ Naa Alima,Nabia Yɔnŋ Hawa, etc......
IMAGE: HRM late Sagnar Naa Andani
0 Comments